Amerikan dış siyaseti Trump döneminde tarihi skandallarla anılmış ve uluslararası kamuoyu nezdinde ciddi nüfuz kaybetmişti. Biden ise başkanlığının daha ilk yılında Fransa'yla yaşanan AUKUS krizi ve çok kötü yönetilen ABD'nin Afganistan'dan çıkış şekliyle kendi diplomatik skandallarını yaratmıştı.
Amerikan dış diplomasisinin toparlanması ve güven kaybının tekrardan tesisi ancak 2022'de başlayan Ukrayna savaşıyla gerçekleşecekti.
Bu savaş ABD'yi Biden liderliğinde tekrardan dünya sahnesine taşımakla kalmayacak, kendi iç ve dış siyasetinde beslenebileceği Rusya ile kontrollü ve sürdürebilir bir krizin önünü de açacaktı. Ukrayna savaşı güç kaybetmekte olan Amerikan dış siyaset kurumsalı (yada müesses nizami) için alternatifi olmayan bir kazanımdı.
İsrail-Filistin çatışmasına geldiğimizde mevcut durum bize farklı bir hikaye anlatıyor.
Biden hükümeti Netanyahu yönetimini kontrol edemediği takdirde, 'kontrollü ve sürdürülebilir' olduğu düşünülen bu krizin arzu edilmeyen bir doğrultuda geliştiğini ve sürecin Amerikan iç ve dış siyasetinde ciddi kayıplara sebep olacağını göreceğiz.
Bu senaryo seçim kampanyasına hazırlanan ve 19 Ekim'deki Ulusa Sesleniş konuşmasında kendisini bir dünya lideri olarak yansıtan Biden için en kötü senaryo.
20.3 milyon insanın canlı izlediği konuşmasında Biden, ABD'nin insanlığa bir ışık ve umut kaynağı olduğunu söylemişti. Daha iyi bir yaşam arzusu içinde olan dünyanın dört bir yanındaki çaresiz insanların, ABD tarafından unutulmamaya ihtiyacı olduğunu belirtmiş ve ABD için "ayrıcalıklı millet" (indispensible nation) vurgusunu tekrarlamıştı. Biden'a göre, "dünyayı bir bütün olarak tutan unsur Amerika'nın liderliği."
Biden kendisini, Rusya, Çin ve Hamas gibi "bağımsızlık ve özgürlük karşıtı" güçlere karşı adaleti savunan saygın bir dünya lideri olarak yansıtsa da, iç siyasete odaklı Amerikan seçmeni nezdinde bunun gerçek bir karşılığı yok. Lakin, "kötü ekonomi" algısı, zaten bir değişim ve yeni bir heyecan peşindeki genel seçmen gözünde Biden'ı zayıf bir aday yapıyor.
Bu konuda Princeton Üniversitesi'nden Julian E. Zelizer'in tespiti önemli. Zelizer'e göre, "içinde yaşadığımız siyasi kutuplaşmanın derinliğine bakıldığında, krizin şiddeti yada Başkan'ın kriz yönetimindeki performansı seçmenin oy tercihini etkilemeyecektir." Diğer bir değişle, bir kurtarıcı ve özgürlük savaşçısı vurgusunun Amerikan kamuoyunda pek de bir önemi yok.
DEMOKRATLARIN NETANYAHU'YLA İMTİHANI
Demokrat Parti, siyasi çizgisi bakımından İsrail hükümetine hep mesafeli durmuştur. Temmuz 2015'de Obama Hükümeti'nin İran'la imzaladığı nükleer anlaşma Netanyahu yönetimince hoş karşılanmamıştı. 13 Haziran 2021'de başbakanlık koltuğunu 12 yıl sonra ilk kez Naftali Bennett'e kaptıran Netanyahu, kendisini kastederek, "İsrail'in gerektiğinde ABD'ye "hayır" diyebilecek kadar güçlü bir başbakana ihtiyacı var" demişti.
27 Haziran 2021'de dönemin İsrail Dışişleri Bakanı Yair Lapid'le Roma'da görüşen Blinken, Abraham Anlaşmaları bağlamında İsrail ile Arap devletleri arasında gerçekleşen normalleşme sürecine vurgu yapmış. Diğer yandan, bu sürecin İsrail-Filistin arasında çözülmeyi bekleyen konuların üzerine gidilmesinin yerini alamayacağını söyleyerek İsrail hükümetini uyarmıştı.
Demokrat Parti içerisinde de, İsrail'in politikalarından hoşnut olmayan genç siyasetçilerin oluşturduğu liberal bir kanatla, müesses nizamı temsil eden daha yaşlı 'ılımlılar' arasında ciddi bir fikir ayrılığı mevcut.
Netanyahu'nun kuzey Gazze'nin boşaltılması için verdiği 24 saatlik sürenin ardından, 13 Ekim'de, Demokrat Parti'li 55 Kongre üyesi Biden ve Blinken'a kuşatma altındaki Gazze'de insanlık dramına dikkat çeken bir mektup yolladı. An itibariyle 423 bin sivil yerinden edilmiş ve 500'ü çocuk olmak üzere, çoğu sivil 1500 Filistinli hayatını kaybetmişti. Mektup, İsrail'in uluslararası kanunlar çerçevesinde hareket etmeye mecbur olduğuna değiniyor ve Biden'ı önlem almaya çağırıyordu.
Benzer bir fikir ayrılığı Eylül 2021'de de yaşanmıştı. İsrail'e yapılan askeri yardımın belirli şartlara bağlanmasını isteyen Demokrat Parti'nin liberal kanadı, 'demir kubbe' için ayrılan 1 milyar dolarlık bütçenin iptalini istemiş, bu gerçekleşmeden Biden'ın 3.5 trilyon dolarlık sosyal altyapı paketine onay vermeyeceklerini belirtmişlerdi. İlk aşamada İsrail'e yardım paketten çıkarılsa da, 23 Eylül 2021'de tekrardan büyük pakete dahil olmuş ve onaylanmıştı.
Amerika dış siyasetini İsrail-Filistin çatışması üzerinden okursak, Biden temelde kontrol edemediği bir çatışmada alelacele bir taraf seçerek zaten yanlış bir adım attı. Diplomasi ve savaş hukukunu yok sayan ve fikren benimsemediği Netanyahu'ya açık destek vererek tehlikeli sulara da yelken açmış oldu. 9 Temmuz 2023'de, Netanyahu hakkındaki hoşnutsuzluğunu, "İsrail ve Filistin arasındaki gerilimi devamlı yükselten ve İsrail tarihinin en radikal hükümeti" diyerek dile getirmişti. Fakat Columbia Üniversitesi'nden Jeffrey Sachs'ın da dediği gibi, Amerikan müesses nizamı açısından İsrail'in her koşulda desteklenmesi gerekiyor. Aksi halde Biden iç siyasette yıkıcı bir saldırıya maruz kalabilir. Bu saldırı Amerikan kamuoyundan değil, Washington'da ki siyasi sınıftan gelecektir ki, bu yapı Amerikan başkanlarını aşan bir durum.
ÇELİŞKİLİ BİR SiYASET VE KISKAÇ ALTINDA BİR AMERİKAN BAŞKANI
İsrail'e verilen desteğe rağmen, kapalı kapılar ardında Netanyahu, Biden ve Amerikan dış siyaset kurumsalı arasında sessiz bir kriz yaşanıyor. Ulusa Sesleniş konuşmasında dünyaya verdiği adalet ve barış mesajına zıt bir siyaset izlemekte inat eden Netanyahu'ya, Biden'ın daha ne kadar tahammül edebileceğini zaman gösterecek.
Fakat, pozisyonu açısından arada sıkışan Biden'ın bir çözüm için fazla vakti kalmadı. Amerikan toplumu içerisinde de Tulane, Harvard ve Cornell Üniversitelerinde öğrenciler arasında yaşanan gerilim artan tansiyonun bir işareti.
FBI Direktörü Christopher Wray, 7 Ekim'den itibaren Yahudi karşıtlığının ülke genelinde 400% artığına dikkat çekerken, olası bir terör riskinin "bambaşka bir boyuta ulaştığına" değindi.
12 Ekim 2023'de Amerikan Dışişleri Bakanlığı, Ortadoğu'da çalışan diplomatlarına basın açıklamalarında "tansiyon azaltma/ateşkes", "şiddet ve kan dökümünü bitirme" ve "sakinleşme (restoring calm)" ifadelerini kullanmaktan kaçınmalarını istedi. Bu mesaj Perşembe günü, İsrail yönetiminin kuzey Gazze'de oturanlara evlerini terk ekmeleri için 24 saat süre verdikten sonra ilgililere yollandı.
13 Ekim'de İsrail'e yaptığı destek ziyaretinde ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin, İsrailli yetkililere savaş hukukuna uygun bir şekilde hareket etmeleri yönünde uyarıda bulunmuştu. Sivil kayıpların altını çizerek, uluslararası kamuoyunu kesinlikle karşılarına almamaları gerektiği belirtmişti.
18 Ekim'de İsrail'de yaptığı açıklamada Biden, Netanyahu'nun "7 Ekim, İsrail'in 11 Eylül'üdür" ifadesine uyarı niteliğinde bir karşılık verdi. 11 Eylül'den sonra izlenen Amerikan siyasetinin yanlış bir siyaset olduğunu ve felaket getirdiğini söyledi. Dahası, Gazze'de ki insanlık dramına dikkat çeken Biden, Filistin halkının Hamas olmadığına ve Hamas'ın Filistin halkını temsil etmediğine değindi. Uluslararası savaş hukukuna uyulmasının önemine vurgu yaptığı bu konuşmada, Hamas'ın savaş taktiği ve stratejisi ne olursa olsun, ABD gibi ciddi bir demokrasi olan İsrail'in, bunun bilinci ve sorumluluğu içinde hareket etmesinin önemini belirtti.
25 Ekim 2023'de verdiği ikinci Beyaz Saray konuşmasında, Biden'ın Netanyahu ile olan fikir ayrılığı bir kez daha gün yüzüne çıktı. Biden, "Bu çatışma bittiğinde ne olacağı konusunda bir vizyonumuz olmalı ve bizim görüşümüz iki-devletli çözümdür" dedi. Fakat sahadaki gerçeğe bakarsak artık iki-devletli çözümün olasılığı ciddi bir soru işareti. İki-devletli çözümde, Filistin Devleti toprağı olacak yerler zaten büyük ölçüde boşaltıldı ve İsrail'in işgali altında.
Sonuç itibariyle, Biden hükümeti ve Amerikan müesses nizamı arasındaki farklı dinamikler, Biden'ı çok hassas bir zeminde ilerlemeye zorluyor.
Gelinen noktada bu savaşın Biden açısından sürdürülebilirliği artık mümkün değil. Biden'ın yapabileceği tek hamle, insani diplomasiye ağırlık verip uluslararası kamuoyu baskısını azaltmak ve Netanyahu'ya savaşı en kısa sürede sonlandırması için baskı yapmak olacaktır.
Önümüzdeki yakın süreçte bu yönde atılacak hızlı bir diplomasi trafiği sürpriz olmayacaktır.
Çok Okunanlar
İstanbul Sibirya etkisine giriyor: İşte güncel hava durumu!
Balsu Gıda halka arz ne zaman?
Ankara'da iki çocuğunu öldüren annenin ifadesi ortaya çıktı
Cumhurbaşkanı adayı olacağı konuşulan Mansur Yavaş için yeni formül!
AKP’de kongre öncesi kulisler hareketlendi: Albayrak ekibi devrede...
12 Şubat günlük burç yorumları: Günün en şanslı burçları neler?
Bakan Nuri Ersoy'a yüce divan yolu gözüktü!
Naci Görür'den Marmara depremi için korkutan uyarı! Riskli yerleri açıkladı
BEDAŞ 12 Şubat'ta İstanbul'da elektrik kesintisi yaşanacak mahalleleri açıkladı
HTS kayıtlarına dikkat çekildi çekildi! 'Dosyanın en önemli tanığı...'