Rafa Kaldırılan Bir Ukrayna Savaşı

7 Ekim Hamas saldırılarının bölgede başlattığı gerilim, Amerikan siyasi gündeminde önemini hızla yitiren Ukrayna savaşı için beklenen ama açıkça dile getirilemeyen bir dönüm noktası oldu. Şubat 2022'den beri devam eden savaşın sürdürülebilirliği son 6 ayda kapalı kapılar ardında tartışılıyordu ve yapılan ekonomik ve askeri destek konusunda artık bir isteksizlik hakimdi. Biden şuana kadar yaptığı $130 milyarlık yardımın üstüne bu ay ABD Kongre'sinden $68 milyar daha istedi. Kongre'nin alt kanadı olan Temsilciler Meclisi'nin yeni seçilen sözcüsü Cumhuriyetçi Mike Johnson, Biden'ın tüm destek çabalarını engelleyeceğini ve Ukrayna için istediği $68 milyarlık yardım paketinin İsrail'e gönderilmesi için çalışacağını söylemişti. 

Kuzey Atlantik ittifakının Avrupa kanadında ise, İtalya Başbakanı Giorgia Meloni, kendilerini Afrika Birliği Komisyonu Başkanı olarak tanıtan iki Rus komedyenin telefon şakasının kurbanı olmuş, fakat sözleri bu trajikomik olayın önüne geçmişti. Eylül ayında geçen ses kaydında Meloni, Ukrayna'nın karşı saldırısının beklenen sonucu vermeyeceğini ve artık herkesin bu savaşın sonlandırılmasının gerektiğine ikna olduğu bir noktaya gelindiğini belirtmişti. Öte yandan, Macaristan Başbakanı Viktor Orban ve Slovak mevkidaşı Robert Fico, Avrupa Birliği'nin Ukrayna'ya olası askeri ve ekonomik desteğini bloke edeceklerini açık bir dille ifade etmeye başladı.    

UKRAYNA İÇİN YANLIŞ SAVAŞ

Beklentilerin aksine Rusya'nın savaşı kararlılıkla sürdürebilmesi, zaten yeterli insan ve askeri mühimmat kaynağına sahip olmayan, fakat ABD'nin teşvik ve desteğiyle savaşan Ukrayna'yı beklenen sona getirdi. Ayrıca, bu savaşı bir yaşam mücadelesi olarak gören Rusya'nın kolay havlu atacağını düşünmek stratejik bir hataydı. Çok zengin yeraltı kaynaklarına ve her coğrafyada potansiyel ticaret ortaklarına sahip bir Rusya'ya ekonomik ambargolarla diz çöktürtebilineceğine inanmak da ciddi bir yanlıştı.

Gelinen noktada, ABD Temsilciler Meclisi'nde Ukrayna'ya verilen desteğe karşı çıkan Cumhuriyetçiler ve Orta Doğu'da kontrolden çıkmış bir kriz arasında sıkışan Biden, 2024 Başkanlık seçimine hazırlandığı şu süreçte kafasında Ukrayna savaşını bitirdi. Kongre'den istediği $68 milyarlık yardım paketine gelirsek, büyük olasılıkla Biden kaçınılmaz Ukrayna mağlubiyetinin ani bir çöküşe dönüşmesinin ve bunun yaratacağı itibar kaybının önüne geçmeye çalışıyor.   

Ukrayna Genel Kurmay Başkanı Valerii Zaluzhnyi'nin, savaşın geldiği mevcut durum ile ilgili 1 Kasım'da Economist'e verdiği ve Zelensky tarafından kınanan demeci dikkat çekici. Zaluzhnyi, savaşın kilitlendiğini ve bu çıkmazı aşabilecek devrim niteliğinde yeni bir savaş teknolojisinin yakın bir gelecekte görünmediğini belirtmişti. Rusya'nın şuana kadar 150.000 bin asker kaybettiğine ve bu sayının normalde bir ülkeyi savaştan çekilmeye zorlayacağına değinen Zaluzhnyi, Ukrayna'nın böyle bir insan kaynağına sahip olmadığına da değinmişti. 

Amerikalı siyaset bilimci Prof. John Mearsheimer'ın tespiti farklı bir açıdan Zaluzhnyi'nin kaygılarını destekler nitelikte. Kendisi de bir West Point mezunu olan Mearsheimer'a göre, düşmanı yıpratarak dize getirme üzerine kurgulanan bu tip savaşlarda (war of attrition), durum analizi bölgesel kazanım/kayıp oranına bakılarak yapılmaz. Böyle bir savaşta, 'zayiat değişim oranı' (casualty exchange ratio) savaşın çıkmaza girip-girmediğini belirler. Bu açıdan bakıldığında Ukrayna savaşı çoktan kaybetti. 

Mearsheimer'ın tespiti gelinen durum itibariyle dönemin ABD eski Genel Kurmay Başkanı Mark Milley'i de haklı çıkarıyor. 2022 yazının sonuna doğru Ukrayna ordusu taktiksel başarılara imza atmıştı. Milley, Ukrayna'nın avantajlı pozisyondayken Rusya'yla anlaşma yoluna gitmesi gerektiğini, bu noktadan itibaren savaşın sürdürülmesinin Ukrayna aleyhine gelişeceğini söylemişti. General Milley öngörüsünde nitekim haklı çıktı.         

General Zaluzhnyi, "Ukrayna'ya yardım etme zorunluluğu olmamakla beraber" ABD'nin, "Ukrayna savaşı kaybetmesin ama Amerika'da fiilen savaşın içine çekilmesin" siyasetinin bu mücadeleyi olumsuz etkilediğini söylüyor. Zaluzhnyi, cephede nitelik açısından fark yaratabilecek M1 Abrams tankları ve 'ordu taktik füze sistemleri' (ATACMS) gibi askeri desteğin en gerekli olduğu zamanda gelmemesinden yakınıyor. Müttefikler arasındaki kararsızlık, bu süre zarfında tekrar savunma pozisyonu alan Rus ordusunun işine yarıyor ve önceki kazanımları boşa çıkarıyor. En son Almanya Avrupa Birliği'nin Ukrayna'ya sağlamayı hedeflediği 1 milyon topçu mermisini Mart ayından önce veremeyeceğini bildirdi. 

Zaluzhnyi'nin bu eleştirilerinden tam 6 gün sonra, asistanı ve arkadaşı olan Binbaşı Gennadiy Chastyakov'un kendisine doğum günü hediyesi olarak yollanan paketin içindeki el bombasının 13 yaşındaki oğlunun elinde patlamasıyla hayatını kaybetmesi düşündürücüdür.            

VEKÂLET SAVAŞI VE GETİRDİĞİ YIKIM

Uluslararası basında tartışılmasa da, Ukrayna savaşı ABD'nin teşvik ettiği, uluslararası kamuoyunu ikna etmek için her türlü diplomatik unsuru devreye soktuğu ve sürdürülmesini sağladığı bir krizdi. ABD'nin Ukrayna'yı ateşe attıktan sonra şartların ve önceliklerin değişmesiyle kendi başlattığı savaştan elini çekmesi, Kafkasya'dan Güney Çin Denizi'ne faklı coğrafyalardan birçok devlet için bir ders niteliğinde. Bölge jeopolitiği açısından her ne kadar Rusya'yı Karadeniz'de çevreleyemese de, Biden ABD'yi dünya sahnesine 'küresel hegemon' olarak tekrardan taşıyarak bir anlamda istediğini aldı. 

Geriye yıkık bir Ukrayna kaldı. Oysaki Mart 2022'de, İstanbul'da Ukrayna ve Rus heyetlerinin katılımıyla gerçekleşen kapalı müzakerelerde taraflar anlaşmaya çok yaklaşmışlardı. Kendisine sunulan taslakta, Zelensky, tarafsız bir siyaset izlemeyi ve ülkesinde yabancı ülkelere ait askeri üs bulundurmama şartını kabul etmişti. Fakat Batı ve ABD'nin savaşı sürdürmesi yönündeki telkinleriyle Kiev yönetimi masadan kalkmış ve müzakerelere devam etmeme kararı almıştı. Bu gelişmeyi savaş adına etkili bir propaganda süreci izlemişti. 

Dünya kamuoyunda "Rus tehditti" algısı yaratılarak Ukrayna'ya destek istenmişti. Putin ile Adolf Hitler arasında benzerlik kurularak, Putin'in kişisel bir heves uğruna ve emperyalist reflekslerle Ukrayna'yı işgal ettiği algısı başarıyla yerleştirilmişti. Bu tez, Ukrayna'nın sadece ilk durak olduğunu ve bunun arkasının da geleceğini iddia ediyordu. Örneğin, İsveç eski Başbakanı ve European Council on Foreign Relations'ın oturum başkanlığını da yapan Carl Bildt, tüm jeopolitik gerçekleri göz ardı ederek durumu Hitler'in 1939'daki Polanya'yı işgaline benzetmiş, asıl hedefin Avrupa olduğunu söylemekten çekinmemişti. 

Gerçek olan şu ki, asıl hedeflenen NATO'nun Ukrayna ve Gürcistan'ı da içine alarak doğuya, yani Rusya sınırına doğru genişletilmesi ve Rusya'nın çevrelenerek Karadeniz ve dolayısıyla Akdeniz'e çıkışının engellenmesiydi. Gelişmelere gerçekçi bir pencereden bakan Putin'in buna kayıtsız kalması elbette beklenemezdi. Kaldı ki, 2008'de Münih Güvenlik Konferansı'nda konuşan Putin, Ukrayna ve Gürcistan'ın Rusya'nın kırmızı çizgisi olduğu konusunda Batı ittifakını uyarmıştı.

Uyarıları görmezden gelen ABD, tarafsız ve dengeli bir politika izleyen dönemin Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yanukovych'in bir darbeyle Şubat 2014'de devrilmesinde de dolaylı rol oynamıştı. Nisan 2021'de Zelensky'nin kışkırtıcı üslubuna karşılık Rusya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Maria Zakharova, olası bir NATO üyeliğinin Ukrayna için geri dönüşü olmayan sonuçlar doğuracağını belirtmişti. Bu bağlamda, Mart 2014'de Rusya'nın Kırım'ı ilhakından günümüze geçen süre zarfında Putin'in bölge jeopolitiğine uygun ve istikrarlı bir tutum sergilediğini söyleyebiliriz.

İRRASYONEL VE ANLAMSIZ BİR ZORLAMA

Ukrayna'nın insan kaynağını büsbütün tüketecek olan ve ülkeni kaçınılmaz yıkımını göze alan savaş propagandası hala devam etmekte. The Washington Post için 6 Kasım'da kaleme aldığı yazısında Max Boot, Zelensky hükümetinin mayın-temizleme donanımı ve hava savunma silahlarıyla desteklenmemesi durumunda savaşı kaybedeceği ve bunun tüm dünya için korkutucu sonuçlar doğuracağını söylüyor. Gene Washington Post'dan Lee Hockstader, 2 Kasım'daki yazısında Avrupa ve ABD siyasetinde rüzgârın tersine döndüğüne işaret ederek, Ukrayna'nın savaşı kaybetmesi durumunda Rusya'nın NATO ülkeleri için ciddi bir güvenlik riski oluşturacağını iddia ediyor. En son 16 Kasım'daki Kiev ziyaretinde Britanya Dışişleri Bakanı David Cameron, bu savaşta Ukrayna'nın sonuna kadar arkasında oldukları mesajını vererek güven tazelemeye çalıştı. 

Gelinen bu noktadan sonra doğru olan tek hamle, bu mantıksız ve irrasyonel süreci daha da zorlamamak ve NATO'nun genişleme politikasından vazgeçtiğini açıklayarak Ukrayna'yı bir yıkımdan kurtarmak olacaktır.